Í Laxdælu er sagt frá því að Guðrún Ósvífursdóttir hafi löngum dvalið við laug á Laugum í Sælingsdal. Í Sturlungu er getið um baðlaugina og svo virðist sem hún hafa verið mikið notuð.

Talið er að laugin hafi eyðilagst í skriðuhlaupi en árið 2009 var hlaðin ný laug í nágrenni þess þar sem sú eldri er talin hafa verið og nefnist hún Guðrúnarlaug. Þá var einnig hlaðið blygðunarhús þar sem hafa má fataskipti.

Laugin er opin allt árið og er frítt í hana.

Guðrún Ósvífursdóttir ein af aðalsöguhetjum Laxdælu er fædd og uppalin að Laugum.

Á Laugum er jarðhiti og var borað eftir heitu vatni 1964-1965. Öll hús á staðnum eru hituð upp með heitu vatni.

Yfirbyggð sundlaug byggð þar 1932.

Nálægt Laugum er álfaborgin Tungustapi.

Auður djúpúðga kom þar, er hún var að leita að öndvegissúlunum sínum og snæddi dögurð.

Lítil kirkja frá 1934 er að Dagverðarnesi. Kirkjan var byggð úr við eldri kirkju frá 1848.

Húsafriðunarnefnd samþykkti árið 2009 að Dagverðarneskirkja skuli sett á skrá nefndarinnar yfir friðuð hús.

Um 890 nam Auður djúpúðga Dalalönd frá Dögurðará í utanverðri Hvammsveit til Skraumuhlaupsár í Hörðudal.

Bústað sinn reisti hún í Hvammi og þar bjuggu ættingjar hennar um langan tíma.

Auður var kristin kona. Ættfaðir Sturlunga, Sturla Þórðarson (1115-1183) bjó í Hvammi. Hann var 9. ættliður frá Auði djúpúðgu. Þar fæddust synir hans Þórður, Sighvatur og Snorri.

Árni Magnússon prófessor og handritasafnari (1663-1730) ólst upp í Hvammi. Prestar voru löngum þaulsætnir í Hvammi. Frá því um siðaskipta til 1944 sátu staðinn aðeins 15 prestar.

Eirikur rauði og konan hans Þjóðhildur reistu sér bú að Eiríksstöðum í Haukadal eftir því sem segir í Eiríks sögu rauða. Þar er talið að Leifur heppni og bræður hans séu fæddir.

Eiríkur var gerður útlægur af Íslandi fyrir víga sakir og leitaði þá landa í vestri. Fann hann land er hann nefndi Grænland. Þangað flutti hann með fjölskylduna árið 985 eða 986 og fjöldi fólks fylgdi honum.

Leifur kannaði Vínland árið 1000, fyrstur Evrópubúa, nær 500 árum á undan Kólumbusi. Leifur heppni er því meðal merkustu landkönnuða sögunnar. ´

Rústir Eiríksstaða voru kannaðar fyrir miðja síðustu öld og aftur 1997-1999. Kom þá í ljós skáli frá 10. öld og eru rústir hans sýnilegar. Skammt frá rústunum var reist tilgátu sem var vígt árið 2000, á 1000 ára afmæli landafunda Leifs í Ameríku. Við bygginguna var lögð áherslu á að styðjast við rústirnar, rannsóknir og fornt verklag.

Í bænum er lifandi starfsemir og fólk klætt að fornum sið fræðir gesti. Þá eru söguskilti á svæðinu og stytta af Leifi eftir Nínu Sæmundsson.

Ólafsdalur í Gilsfirði, 1000 ára saga

Fyrsti búnaðarskóli á Íslandi (1880-1907) og einn merkasti staður í landbúnaðarsögu Íslands. Glæsilegt skólahús frá 1896. Stytta Ríkarðs Jónssonar af Torfa og Guðlaugu í Ólafsdal. Fallegar gönguleiðir. Merkilegar minjar um byggingar, vatnsveitu, hleðslur og ræktun. Áhugaverðar sýningar um sögu Ólafdalsskólans. Nýfundinn landnámsskáli og aðrar byggingar frá 9.-10. öld!

Skarð er bær og kirkjustaður á Skarðströnd. Hafa margar söguhetjur Íslendingasagnanna búið þar.

Einn af stórbændum þeim sem búið hafa á Skarði er Björn hirðstjóri Þorleifsson og kona hans Ólöf ríka Loftsdóttir. "Eigi skal gráta Björn bónda heldur safna liði" er haft eftir Ólöfu eftir að Englendingar höfðu vegið mann hennar árið 1467.

Skarðskirkja var lengi vel höfuðkirkjan í Skarðsþingum. Núverandi kirkja var endurbyggð 1914-1916. Í Skarðskirkju er margt um stórmerka gripi. Sem dæmi má nefna alabasturmyndir frá 15 öld og prédikunarstólinn sem er frá 17 öld.

Fagurt útsýni er af Klofningi yfir Breiðafjörðinn, Snæfellsnes og Barðaströnd og þar er útsýnisskífa.

Hægt er að ganga á fjallið frá bænum Stakkabergi.

Leiðin um Klofningsveg nr. 590 liggur um Hvammssveit, Fellsströnd, Klofning, Skarðsströnd og Saurbæ. Í daglegu tali kallast það að fara fyrir strandir. Mörk Fellsstrandar og Hvammssveitar eru um Hólsá og nær Fellsströnd að Ormsstöðum, þar tekur Klofningur við.

Þéttbýlt var áður á Fellsströnd, en nú eru margar jarðir komnar úr fastri búsetu. Skógrækt ríkisins á jörðina Skóga, en þaðan er nær samfellt skóglendi að Staðarfelli. Staðarfell er fornt höfuðból og kirkjustaður. Þar var rekin húsmæðraskóli 1927-1976, meðferðarheimili SÁÁ frá 1980-2018 og þar er félagsheimili Fellsstrendinga.

Utan við Ytrafellsmúla eykst undirlendið og þar er nokkurt skóglendi og eyjar liggja fyrir landi. Flekkudalur og Galtardalur ganga inn á milli fjallanna og þar liggur Efribyggð. Af Efribyggðarvegi er mikið og fallegt útsýni yfir eyjarnar fyrir mynni Hvammsfjarðar. Kjarlaksstaðir eru landnámsjörð Kjarlaks gamla. Eftir að Flekkudalsá og Galtardalsá sameinast heitir Kjarlaksstaðaá. Í Vogi ólst Bjarni Jónsson upp og kenndi sig við bæinn. Við þjóðveginn er minnisvarði um hann.

Fram til 1918 voru mörk Skarðsstrandarhrepps frá Ormsstöðum að Fagradalsá, þá klofnaði hreppurinn í Klofningshrepp og Skarðshrepp. Héldu þau hreppamörk til 1986 að Klofningshreppur klofnaði um Klofning milli Fellsstrandarhrepps og Skarðshrepps.

Í Dagverðarnesi snæddi Auður Djúpúðga dögurð í leit sinni að öndvegissúlunum. Núverandi kirkja í Dagverðarnesi var byggð árið 1934. Úti fyrir Dagverðarnesi liggur Hrappsey þar sem rekin var fyrsta veraldlega prentsmiðja landsins. Klofningur er náttúrulegt skarð og liggur vegurinn um það. Á Klofningi er hringsjá og gott útsýni yfir eyjarnar og út Snæfellsnesið.

Eitt helsta höfuðból landsins er Skarð á Skarðsströnd. Það er landnámsjörð Geirmundar heljarskinns og þar hefur sama ættin búið frá 11. öld. Bændakirkja er á Skarði og þar er meðal annars altaristafla sem Ólöf ríka Loftsdóttir á að hafa gefið kirkjunni. Neðan við Skarð er Skarðsstöð. Þar er mikið fuglalíf og menningarminjar. Skarðsstöð var fyrsti löggilti verslunarstaður Dalasýslu 1884 og þar er nú útgerðarhöfn Dalamanna.

Félagsheimilið Röðull liggur neðan vegar við Búðardalsá. Í Röðli eru oft sýningar tengdar mannlífi og menningu Skarðsstrendinga. Í Búðardal bjó á 18. öld Magnús Ketilsson sýslumaður, mikill framfaramaður og stundaði merkar jarðræktartilraunir og skrifaði fjölda fræðigreina. Ytri-Fagridalur er innsti bær á Skarðsströnd og landnámsjörð Steinólfs hins lága. Þar yfir trónir Hafratindur, fjall Dalanna.

Landnámskonan Auður djúpúðga nam land í Dalasýslu og reisti bæinn Hvamm.

Hún var kristin og segir sagan að hún hafi reist kross á Krosshólaborg og farið þangað til að biðja.

Kvenfélagskonur í Dölum reistu minnisvarða, steinkross um Auði djúpuðgu árið 1965. Við það tækifæri var útimessa við krossinn og mættu 600 manns.

Sumarið 2008 var sett upp söguskilti á staðnum.

Hafratindur er hæsti fjallstindurinn í Dölunum eða 923 m. Hann var kosinn fjall Dalanna af Dalamönnum árið 2013 og stendur hann vel undir þeim titli þar sem hann stendur formfagur og tignarlegur á mörkum Skarðsstrandar, Saurbæjar og Hvammssveitar. Hafratindur er auðþekktur þar sem hann gnæfir yfir önnur fjöll og sést hann víða að frá mörgum sjónarhornum.

Víðsýnt er af fjallinu og segir sagan að útsýni sé yfir sjö jökla af tindinum. Hafratindur er auðveldur uppgöngu, gott aðgengi er að honum og gangan talin hæfileg áskorun venjulegu fólki.