Sunnanvert Snæfellsnes

Staðastaður er prestsetur og þar var prestur Ari fróði árin 1076-1148. Hann er þekktur fyrir ritun sína á Íslendingabók, sem er elsta og eitt merkasta sagnfræðirit Íslendingasögunnar. Minnisvarði um Ara fróða eftir Ragnar Kjartansson stendur skammt frá kirkjunni.Núverandi kirkja er steinsteypt reist á árunum 1942- 1945.

Sögusviðið í Kristnihaldi undir Jökli eftir Halldór Kiljan Laxness er að nokkru leiti komið til á Staðastað.

Árið 1909 var fyrsti vitinn reistur á Öndverðarnesi. Vitinn var stólpaviti en árið 1914 var reist 2,5 metra há timburklædd járngrind með 2,4 m háu áttstrendu ljóshúsi.

Steinsteyptur viti var síðan byggður að Öndverðarnesi árið 1973. Vitinn er ferstrendur 3,5 metra hár með 3 m háu áttstrendu ljóshúsi. Vitinn er sömu gerðar og Surtseyjarviti sem reistur var sama ár. Aðalsteinn Júlíusson verkfræðingur hannaði vitann.

Upplýsingar eru fengnar úr bókinni Vitar á Íslandi, útgefandi Siglingastofnun Íslands, 2002.

Óvenju formfagrir tveir basalt klettadrangar, fornir gígtappar, sem rísa úti við ströndina. Hærri drangurinn er 75 m og hinn minni 61 m.

Áður fyrr var útræði hjá Lóndröngum og sagt er að 12 skip hafi verið gerð þaðan út þegar mest var. Lendingin var fyrir austan hærri dranginn og heitir þar Drangsvogur.

Lundar og fílar verpa í brekkum ofan við bjargbrúnir.

Árið 1914 var reistur 10 m hár járngrindarviti með 2,3, m ljóshúsi yst á Skálasnaga á Svörtuloftum vestast á Snæfellsnesi. Thorvald Krabbe teiknaði mannvirkið.

Vitinn entist í 17 ár þá var hann orðinn mjög ryðbrunninn og þótti ekki lengur treystandi.

Árið 1931 var tekinn í notkun nýr viti sá var steinsteyptur, ferstrendur 9,5 m hár. Benedikt Jónsson verkfræðingur hannaði vitann.

Upplýsingar eru fengnar úr bókinni Vitar á Íslandi, útgefandi er Siglingastofnun Íslands árið 2002.

Svöðufoss er fallegur foss í Hólmkelsá. Fossinn er 10 metra hár og fellur af fallegum basalt súlukletti með stuðlabergsumgjörð. Búið er að byggja bílastæði nálægt fossinum svo auðvelt að komast í nálægð við fossinn til að sjá og taka myndir. Gangan frá bílastæðinu að fossinum er aðeins um hálftími.

Árið 1917 var reistur 20 m hár járngrindarviti yst á Malarrifi, nálægt Lóndröngum á Snæfellsnesi.

Árið 1946 var byggður nýr steinsteyptur viti í stað járngrindarvitans. Vitinn er 20,2 m hár sívalur turn. Fjórir stoðveggir eru upp með turninum. Í vitanum eru fimm steinsteypt milligólf með tréstiga milli hæða. Ágúst Pálsson arkitekt hannaði vitann.

Íbúðarhús fyrir vitavörð var reist við Malarrifsvita árið 1948 en Starfsmannafélag Siglingastofnunar Íslands fékk húsið til afnota árið 1999.

Malarrifsviti var friðaður árið 2003 ásamt sex örðum vitum þegar haldið var upp á að 125 ár voru frá því að fyrsti vitinn var reistur.

Upplýsingar eru meðal annars fengnar úr Vitar á Íslandi, útgefandi Siglingastofnun Íslands árið 2002.

Sönghellirinn er norðan við Stapafell. Kunnur fyrir bergmál sitt,

Búðakirkja er lítil svört timburkirkja sem heillar marga og fólk kemur víða að úr heiminum til að innsigla þar ást sína.

Bjarnarfoss er tignarlegur foss sem fellur fram af hamrabrún fyrir neðan Mælifell ofan við Búðir. Fossinn ásamt stuðlabergshömrunum í kring er á Náttúruminjaskrá. Stórt bílastæði er fyrir neðan fossinn og góður göngustígur upp í brekkurnar undir fossinum. Áningastaðurinn við Bjarnarfoss hlaut Umhverfisverðlaun Ferðamálastofu 2018.

Vatnshellir er hraunhellir í suðurhlíðum Purkhólahrauns. Hellirinn er talinn vera um 5-8000 ára gamall. Vatnshellir er um 200 m langur og þar er hátt til lofts og vítt til veggja. Hellirinn hefur verið gerður aðgengilegur með hringstiga en umferð um hann er aðeins leyfð með leiðsögn.

Hraunhellar myndast meðan hraunið rennur og það er enn að storkna og kólna. Þeir verða til þegar kvika tæmist úr lokaðri hraunrás, þegar hraunhella lyftist eða þegar kvika sígur undan storknuðu yfirborði. Nokkrir stórir dropsteinar hafa myndast í hellinum sem hafa verið lagfærðir eftir skemmdir.

Á sumrin eru ferðir daglega milli 10:00 og 18:00, á veturnar 2 ferðir á dag. Skráning og nánari upplýsingar í síma, á netfangi vatnshellir@vatnshellir.is, vefsíða: www.vatnshellir.is.

Nauðsynlegt er að vera vel klæddur og með hanska því kalt er í hellinum. Hjálmar og höfuðljós eru útveguð af leiðsögumönnum. Ferð í Vatnshelli tekur um klukkustund.

Hólahólar eru forn gígaþyrping. Einn gíganna er opinn á hlið en botninn er sléttur og gróinn svo minnir helst á geysimikið hringleikahús. Eyðibýlið Hólahólar var áður höfuðból þegar útræði var í Dritvík og á Djúpalónssandi, en lagðist í eyði 1880 og síðan hefur huldufólk ráðið þar ríkjum æ síðan að talið er.

Búðir er vinsæll áningarstaður. Þar er mikil náttúrufegurð, gullnar sandfjörur og úfið hraunið með miklum gróðri og fuglalífi. Búðakirkja er lítil svört timburkirkja sem heillar marga og fólk kemur víða að úr heiminum til að innsigla þar ást sína. Falleg fjallasýn er frá Búðum og Snæfellsjökull skartar þar sínu fegursta.

Búðahraun sem er eitt fegursta gróðurlendi Íslands var friðlýst árið 1977. Svæðið einkennist af úfnu hrauni og fjölbreyttum gróðri og dýralífi. Gullinn fjörusandur eins og nágrenni Búðahrauns er fátíður í íslenskri náttúru. Á Búðum eru menningarminjar um mikilvægan kafla úr atvinnusögu Íslands, en þar var verslunarhöfn strax á fyrstu öldum Íslandsbyggðar og þaðan mun hafa verið útræði allt frá landnámsöld.

Skálasnaga­viti vís­ar sjófar­end­um leið og laðar til sín fjölda ferðamanna, bæði inn­lenda og er­lenda. Vitinn stendur á Skálsnaga í Saxhólsbjargi en bjargið nefnist Svörtuloft séð af sjó, en af landi nefnast björgin björgin Saxhólsbjarg syðri hlutinn og Nesbjarg norðar.

Skammt frá Gufuskálum má finna rústir á annað hundrað byrgja þar sem fiskur var þurrkaður og geymdur en á Gufuskálum var verstöð.

Byrgi þessi eru talin vera 500 - 700 ára gömul.

Um 10 min. ganga er frá veginum við Gufuskála (vegnúmer 574) upp að nokkuð heillegu byrgi sem má skríða inn í. Að innan er byrgið manngengt.

Hellnar var um aldir ein af stærstu verstöðvunum á Snæfellsnesi.

Bergrani austan við höfnina heitir Valasnös en þar er hin rómaði hellir sem nefnist Baðstofa. Litbrigði í hellinum eru mjög breytileg eftir birtu og sjávarföllum, fallegastur er hann talinn vera snemma morguns í sólskini á háflóði.

Ásgrímsbrunnur á Hellnum er kenndur við Ásgrím Hellnaprest (1758-1829). Hann hjó brunn í bergið þar sem aldrei hafði áður verið vatn.

Hellnar er vinsæll áningarstaður ferðamanna í mestu nálægð jökulsins og þar er einnig hótel og kaffihús.

Drápuhlíðarfjall er 527 m, litskrúðugt og sérkennilegt fjall blasir við þegar keyrt er eftir þjóðvegi 54 í nánd við Stykkishólm.

Í fjallinu er bæði basalt og líparít. Surtarbrandur milli blágrýtislaga og steingerðir trjábolir. Mikið um brennisteinskís og ýmsa sérkennilega steina, japis og glerhalla.

Talið var að gull væri í fjallinu og þess var leitað en magnið þótti of lítið.

Eftir miðja síðustu öld var vinsælt að taka grjót úr Drápuhliðarfjalli og nota í arinhleðslur en grjóttaka er algjörlega bönnuð í dag.

Árið 1917 var reistur 20 m hár járngrindarviti yst á Malarrifi, nálægt Lóndröngum á Snæfellsnesi. Árið 1946 var byggður nýr steinsteyptur viti í stað járngrindarvitans. Vitinn er 20,2 m hár sívalur turn. Fjórir stoðveggir eru upp með turninum. Í vitanum eru fimm steinsteypt milligólf með tréstiga milli hæða. Ágúst Pálsson arkitekt hannaði vitann.

Íbúðarhús fyrir vitavörð var reist við Malarrifsvita árið 1948 en Starfsmannafélag Siglingastofnunar Íslands fékk húsið til afnota árið 1999.

Malarrifsviti var friðaður árið 2003 ásamt sex örðum vitum þegar haldið var upp á að 125 ár voru frá því að fyrsti vitinn var reistur.

Gestastofa Þjóðgarðsins Snæfellsjökuls er á Malarrifi en þar eru starfandi landverðir sem veita upplýsingar og aðstoð. Gestastofan og salerni þar eru opin allt árið.

Fjallið Enni er 418 metra hár Móbergsstapi. Gönguleið er upp á fjallið en eftir henni má einnig ganga til að líta á Foss, sem einnig nefnist Ólafsvíkurfoss. Lagt er upp frá upplýsingaskilti við vestanverða innkomu til Ólafsvíkur en þaðan er "stígur eða gamall slóði sem hægt er að fylgja langleiðina upp að fossbrúninni.

Fornfrægt fjall (73 m) þaðan er fagurt útsýni yfir Breiðafjörð.

Þjóðtrúin segir að þrjár óskir uppfyllist ef maður lítur aldrei um öxl og mælir ekki orð af munni meðan gengið er á fjallið. Óskirnar mega einungis vera góðs hugar, engum má segja þær og biðjandi þarf að horfa til austurs.

Upp á Helgafelli er útsýnisskífa svo auðvelt er að átta sig á fjallahringnum.

Núverandi kirkja á Helgafelli var reist 1903 og tekur 80 manns í sæti.

Guðrún Ósvífursdóttir, ein helsta sögupersóna Laxdælu bjó síðari hluta ævi sinnar á Helgafelli. Þar var hún greftruð að írskum sið. Á leiðinu er minnisvarði gerður úr steini úr Helgafelli með ártalinu 1008, en steinninn var settur á leiðið 1979.

Árið 1184 var klaustur af Ágústínusarreglu flutt frá Flatey að Helgafelli og eftir það var staðurinn menntasetur og höfuðstaður bóklegrar iðju á Vesturlandi.

Upp á Helgafelli er tóft, hlaðinn úr hellugrjóti sem talin er vera rúst af kapellu munkanna.

Kirkjufell er mest myndaða fjall Íslands og þykir vinsælt að ná mynd af fjallinu með Kirkjufellsfossinn í forgrunni. Fjallið er 463 m og myndast vel frá þéttbýlinu og frá ströndinni og sjónum allt í kringum fjörðinn.

Útsýni frá gönguleiðunum í fjöllunum ofan við þéttbýlið er stórkostlegt. Erlendir miðlar hafa lofað fjallið í hástert og hefur það meðal annars verið sett á lista yfir 10 fallegustu fjöll heims.

Snæfellsjökull er 1446 m hár og hefur oft verið kallaður konungur íslenskra fjalla. Jökullinn sért Víða á landinu og njóta margir fegurðar hans í fallegu sólsetri. Sumir finna sterk áhrif frá jöklinum og telja að hann sé ein af sjö stærstu orkustöðvum jarðar. Sagt er frá því í Bárðar sögu Snæfellsáss að Bárður hafi gefist upp á samneyti við fólk og að lokum gengið í jökulinn Upp frá því er Bárður af sumum talinn verndari svæðisins. Þeim sem hyggja á ferðir á Snæfellsjökul er bent á að kynna sér vel aðstæður og ástand jökulsins. Bendum á að akstur vélknúinna ökutækja á jökli er háð leyfi þjóðgarðsvarðar. Óvönu fólki er bent á að ganga á jökulinn með leiðsögumanni en nokkur fyrirtæki bjóða uppá ferðir á Jökulinn.

Gatklettur eru leifar af berggangi þar sem sjórinn hefur rofið sérstætt gat á bergganginn. Mikið fuglalíf og brim er við Gatklett.

Ingjaldshóll var höfuðból og höfðingjasetur í margar aldir og kemur við sögu í Víglundarsögu og Bárðar sögu Snæfellsáss.

Þar varð snemma kirkjustaður og lögskipaður þingstaður og þá um leið aftökustaður sakamanna.

Kirkjan á Ingjaldshóli er elsta steinsteypta kirkja heims sem var reist 1903.

Örstutt og létt gönguleið sem hentar flestum. Tvær af merkari söguminjum Snæfellsness sem heimsóttar eru hér og nauðsyn að skoða og sjá. Ekið er eftir stuttum vegslóða út af veginum rétt sunnan við Gufuskála. Þar er gott bílastæði, beint við Írskra brunn og þaðan gengið að Gufuskálavör og til baka.

Á Arnarstapa var áður fyrr kaupstaður og mikið útræði og lendingin var talin ein sú besta undir Jökli.

Arnarstapi er vinsæll ferðamannastaður, þar er hótel, tjaldsvæði, gistihús og veitingastaðir. Þaðan er einnig boðið er upp á ferðir á Snæfellsjökul.

Ströndin milli Arnarstapa og Hellna er friðland síðan 1979. Gönguleiðin þar á milli er að hluta til gömul reiðgata.

Steinlistaverkið Bárður Snæfellsás eftir Ragnar Kjartansson myndhöggvara setur mikinn svip á svæðið..

Smábátahöfnin var endurbætt árið 2002 og er í dag eina höfnin á sunnanverðu Snæfellsnesi. Þaðan koma menn af ýmsum stöðum á landinu og gera út dagróðrabáta yfir sumartímann.

Saxhóll er 40 metra hár formfagur gígur innan marka Þjóðgarðsins Snæfellsjökuls. Gígurinn hefur verið vinsæll til uppgöngu enda staðsettur nálægt veginum og aðgengi að honum gott. Tröppur hafa verið lagðar upp á toppinn þannig að auðvelt er að ganga upp og njóti útsýnisins. Tröppustígurinn var tilnefndur til fernra verðlauna 2017-2018; Menningarverðlaun DV, Nordic Architecture Fair Award, Hönnunarverðlauna Íslands og Rosa Barba International Landscape Prize í Barcelona en þau verðlaun hlaut hann í september 2018.

Djúpalónssandur er skemmtileg malarvík með ýmsum furðulegum klettamyndunum.

Á árum áður var þar útgerð og verbúðarlíf og þótti mönnum þar reimt. Frá þeim tíma eru 4 aflraunasteinar sem liggja undir kletti þegar komið er niður á sandströndina; Fullsterkur 154 kg, Hálfsterkur 100 kg, Hálfdrættingur 54 kg, Amlóði 23 kg. Vinsælt er að reyna krafta sína á steinunum.

Breski togarinn Epine GY 7 frá Grímsby fórst í aftakaveðri fyrir utan Djúpalónssand í mars 1948. Fimm skipsverjar lifðu slysið af en 14 manns fórust. Járn úr skipinu er á víð og dreif um sandinn.

Bílastæði er við Svalþúfu þar sem Þúfubjarg gengur þverhnýpt í sjó fram. Gönguleið er frá bílastæðinu upp á Þúfubjargið og þaðan niður af bjarginu, um hraunið framhjá Lóndröngum, sem eru tveir formfagrir basalt klettadrangar sem rísa úti við ströndina að Malarrifi þar sem Gestastofa Þjóðgarðsins Snæfellsjökuls er staðsett. Þetta er mjög falleg gönguleið þar sem margt er að sjá og skoða.

Öndverðarnes er vestasti tangi Snæfellsness. Þar var, á árum áður, mikil útgerð og margar þurrabúðir en jörðin hefur nú verið í eyði frá 1945. Öndverðarnes er ríkisjörð og þar má sjá nokkrar rústir auk þess sem þar er rekinn viti en af hlöðnum minjum og ummerkjum má sjá að þar hefur verið mikið mannlíf áður fyrr. Þar má finna haglega hlaðinn og að nokkru yfirbyggðan brunn sem hægt er að ganga niður í eftir nokkrum þrepum. Brunnurinn, sem nefndur er Fálki, var áður eina vatnsból Öndverðarness og er hann ævaforn og friðaður. Sagan segir að í brunninum væri að finna þrjár ólíkar lindir, eina með fersku vatni, aðra með ölkelduvatni og þá þriðju með keim af salti.

Klettarnir við Öndverðarnes eru víða snarbrattir og freistandi er að kíkja fram af þeim og sjá sandborinn botninn speglast í grænum og bláum sjó.

Andstætt meirihluta svartra sandstranda á Íslandi líkist Skarðsvík ströndum við Miðjarðarhafið með grænbláu vatni og dökku eldfjallalandinu í kring. Hafa skal í huga að öldurnar í Skarðsvík eru þekktar fyrir að vera kraftmiklar. Mælt er með því að heimsækja ströndina á háfjöru til að tryggja öryggi.